Z uwagi na złą sytuację ekonomiczną przedsiębiorcy mogą być zmuszeni m.in. do likwidacji stanowisk w swojej firmie. W takim przypadku zwolnione osoby mogą ubiegać się o odprawę z pracy, która stanowi formę rekompensaty pieniężnej za rozwiązanie umowy z przyczyn od nich niezależnych. Aby jednak było to możliwe, konieczne jest spełnienie kilku warunków. Ponadto, wysokość odprawy dla pracowników może zależeć od liczby przepracowanych lat oraz wartości wynagrodzenia. O czym należy pamiętać w ramach przyznawania tego typu rekompensaty? Odpowiadamy!
Odprawa z pracy – kiedy się należy?
Mało kto lubi zwalniać pracowników. Czasem jest to jednak nieuniknione. Dlatego też warto orientować się, co mówią przepisy w tym zakresie oraz kiedy należy wypłacić odprawę dla pracownika. Co ciekawe, kwestia ta nie została określona w Kodeksie Pracy. Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w ustawie regulującej postępowanie w przypadku zwolnień grupowych. Nie oznacza to jednak, że przy zwolnieniach indywidualnych taka forma rekompensaty nie przysługuje pracownikowi. Konieczne jest jednak spełnienie określonych warunków, które zostały opisane w poniżej.
Co do ogólnych zasad: prawo do oprawy pracownik otrzymuje tylko w sytuacji, gdy stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn od niego niezależnych. Jeśli okaże się, że rozwiązanie umowy nastąpiło za porozumieniem stron, może on jednak nadal starać się o rekompensatę. Wówczas jednak będzie musiał udokumentować, że sporządzenie takiego dokumentu zainicjował pracodawca (dowiedz się więcej: Archiwizacja dokumentów – jak to robić w biurze?).
O odprawę z pracy może również ubiegać się osoba, która nie przyjęła tzw. wypowiedzenia zmieniającego, w wyniku czego nastąpiło rozwiązanie umowy. Mowa o sytuacji, gdy pracodawca zaproponował np. inne warunki czy wysokość płacy, które nie zostały zaakceptowane przez drugą stronę. Warto tym samym pamiętać, aby wszelkie oświadczenia i umowy trzymać w jednym miejscu, aby w razie potrzeby móc je przedstawić odpowiednim organom. Najlepiej do tego celu wykorzystać teczki czy pojemniki na dokumenty.
Odprawa dla pracownika przy zwolnieniu grupowym
Bardzo często do wypłaty odpraw dla pracowników dochodzi w wyniku zwolnień grupowych. Wówczas konieczne jest jednak spełnienie kilku warunków. Przede wszystkim firma musi zatrudniać co najmniej 20 osób na podstawie umowy o pracę. Ponadto, do zwolnienia dochodzi w terminie nieprzekraczającym 30 dni, a obejmuje ono:
- 10 pracowników – w sytuacji, gdy firma zatrudnia mniej niż 100 osób,
- 10% pracowników – przy zatrudnieniu nie mniej niż 100, ale nie więcej niż 299 osób,
- 30 pracowników – przy zatrudnieniu 300 lub więcej osób.
Oczywiście i w tym przypadku prawo do odprawy obowiązuje wtedy, gdy przyczyny rozwiązania umowy leżą wyłącznie po stronie pracodawcy. Taka informacja powinna zatem wynikać ze sporządzonej między stronami dokumentacji (sprawdź: Pieczątka firmowa – co powinna zawierać?).
Zwolnienie indywidualne – kiedy należy się odprawa?
Pozostaje jeszcze kwestia indywidualnego zwolnienia z pracy a odprawy pieniężnej. W tym przypadku również możliwe jest otrzymanie rekompensaty, pod warunkiem że firma zatrudnia co najmniej 20 osób. Oczywiście odprawa wypłacana jest tylko w ramach umowy o pracę, która rozwiązana została w szczególnych okolicznościach. Chodzi przede wszystkim o sytuacje, które nie odnoszą się bezpośrednio do danego pracownika czy jakości wykonywanych przez niego obowiązków. Zwykle przyczyną rozwiązania umowy może być zła sytuacja finansowa firmy, reorganizacja zakładu czy likwidacja danego stanowiska.
Kiedy nie przysługuje odprawa pracownikowi?
Wiemy już, kiedy pracownikowi przysługuje odprawa, warto więc też znać sytuacje, które wykluczają otrzymanie tego typu rekompensaty. Jak łatwo się domyślić, nie mogą na nią liczyć osoby zatrudnione w ramach umów cywilnoprawnych (np. o dzieło czy zlecenie). To samo dotyczy pracowników tymczasowych lub mianowanych. Odprawa z pracy nie należy się także osobom, które z własnej woli wypowiedziały umowę lub zostały zwolnione np. w wyniku ciężkiego naruszenia obowiązków zawodowych. W takich przypadkach konieczne jest jednak sporządzenie odpowiedniej dokumentacji, która powinna być przechowywana w bezpiecznym miejscu (sprawdź: Jak długo przechowywać dokumenty w firmie?). Warto więc wyposażyć się w praktyczne i pojemne teczki do akt osobowych, dzięki którym wszelkie zaświadczenia czy umowy pozostaną w jednym miejscu.
Ile wynosi odprawa dla pracowników?
Na wysokość odprawy dla pracownika wpływ ma przede wszystkim liczba przepracowanych lat, a także wartość dotychczasowego wynagrodzenia. Warto również dodać, że kwota rekompensaty ustanawiana jest zgodnie z zasadami wyliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Jednocześnie należy pamiętać, że wartość odprawy dla pracowników nie powinna przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2022 roku wynosi ono 3010 zł brutto, czyli 2209,56 zł netto.
Zgodnie z przepisami zawartymi we wspomnianej ustawie, 3-miesięczna odprawa to najwyższy rodzaj rekompensaty, na jaką może liczyć pracownik. Wartość ta wyliczana jest na podstawie stażu pracy w dotychczasowej firmie. Oznacza to, że należy wziąć pod uwagę wszystkie okresy zatrudnienia u danego pracodawcy, nawet jeśli występowały między nimi przerwy. Według przepisów przysługuje nam odprawa z pracy w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia – jeżeli okres zatrudnienia w danej firmie wynosił krócej niż 2 lata,
- dwumiesięcznego wynagrodzenia – jeżeli okres zatrudnienia w danej firmie wynosił od 2 do 8 lat,
- trzymiesięcznego wynagrodzenia – jeżeli okres zatrudnienia w danej firmie wynosił ponad 8 lat.
Warto jednak podkreślić, że do długości stażu pracy wliczane są jedynie lata przepracowane u aktualnego pracodawcy, który zdecydował się na rozwiązanie umowy (sprawdź: Jak prowadzić ewidencję czasu pracy?). Nie należy zatem sumować okresów zatrudnienia w innych firmach.
Termin wypłaty odprawy dla pracownika
Zawarte w ustawie przepisy określają także termin wypłaty odprawy dla pracownika. Po jego upływie można się on domagać odsetek za opóźnienie, choć zwykle wiąże się to z koniecznością złożenia odpowiedniego wniosku lub dochodzenia swoich praw przed sądem pracy (sprawdź: Jak napisać list oficjalny?).
A zatem: kiedy należy wypłacić odprawy dla pracowników? Powinni oni otrzymać całą wartość rekompensaty w dniu rozwiązania umowy lub w terminie wypłaty ostatniego wynagrodzenia. A co w sytuacji, gdy dana osoba nie ubiegała się o odprawę z pracy, choć miała do tego prawo? Wówczas ma 3 lata od dnia rozwiązania umowy na wystąpienie z wnioskiem o otrzymanie rekompensaty. W sytuacji, gdy pracodawca odmówi wypłaty, sprawę należy skierować na drogę sądową.
Czy można otrzymać 6-miesięczną odprawę?
Co istotne, firmy na podstawie wewnętrznych przepisów mogą ustalać znacznie dogodniejsze warunki wypłaty odprawy dla pracowników. Takie rozwiązanie nie narusza zasad Kodeksu Pracy czy ustawy o zwolnieniach grupowych.
Ponadto, pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 osób mają również możliwość formułowania zasad, na podstawie których przyznawane będą odprawy dla pracowników. Zwykle tego typu wewnętrzne przepisy mają na celu doprecyzowywać takie kwestie jak: przyczyny rozwiązania umowy czy staż pracy (inny niż ten określony we wspomnianej ustawie). Dodatkowo mała firma może również ustanowić liczbę zwolnionych pracowników w danym okresie, którzy w konsekwencji grupowego rozwiązania umowy będą mogli ubiegać się o rekompensatę pieniężną. Oczywiście możliwość ustanawiania własnych zasad wynika z faktu, że omawiana wcześniej ustawa dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw zatrudniających przynajmniej 20 osób.
Warto również dodać, że pracodawcy mają możliwość przyznawania wyższej rekompensaty, niż zakładają to przepisy. W aneksie do umowy o pracę może więc pojawić się zapis, mówiący np. o 6-miesięcznej odprawie. Rozwiązanie takie będzie jak najbardziej zgodne z prawem i wiążące w przyszłości.
Każdy przedsiębiorca chciałby, żeby jego biznes stale się rozwijał, a nowi pracownicy w stu procentach spełniali pokładane nadzieje. Niestety jednak nie zawsze jest to możliwe. Dlatego też wiedza o zasadach zwolnień bywa bardzo przydatna.
Jeśli szukasz porad w kwestii prowadzenia własnej firmy, koniecznie zapoznaj się z naszymi pozostałymi artykułami:
